راهنمای کامل ناشتایی قبل از انجام سونوگرافی‌های شکمی و لگنی
به گزارش سلامت نیوز، سونوگرافی یکی از دقیق‌ترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است؛ اما برای اینکه کیفیت تصویر بالاتر برود و تشخیص پزشک دقیق‌تر باشد، لازم است برخی دستورالعمل‌ها قبل از انجام آن رعایت شود. یکی از مهم‌ترین این نکات، ناشتا بودن به مدت حداقل ۶ ساعت است. این کار باعث می‌شود اندام‌هایی مانند کیسه صفرا، معده و روده در شرایطی مناسب و بدون تداخل تصویربرداری شوند. در این مقاله به‌طور کامل توضیح می‌دهیم که چرا ناشتا بودن ضروری است، چه اندام‌هایی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند و تفاوت بین سونوگرافی شکمی و لگنی چیست.
۱. بهبود وضوح تصویربرداری اندام‌های شکمی
برای بررسی دقیق اندام‌هایی مانند صفرا، کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و پانکراس، ضروری است که سطح گوارشی پاک باشد. اگر غذا یا نوشیدنی مصرف شده باشد، کیسه صفرا منقبض می‌شود و فضای بررسی را از دست می‌دهد. همچنین گاز معده یا روده می‌تواند امواج صوتی را منحرف کند و کیفیت تصویر را کاهش دهد. ناشتا بودن کمک می‌کند تا کیسه صفرا پر مانده (دست‌نخورده) باقی بماند و تصاویر واضح‌تری به‌دست آید
۲. کاهش گاز معده و روده
هضم غذا منجر به تولید گاز در معده و روده می‌شود که با تداخل در امواج سونوگرافی، باعث تار یا مبهم شدن تصاویر اندام‌های زیر دیافراگم می‌گردد. با ۶ تا ۸ ساعت ناشتایی، گاز به حداقل می‌رسد و تصویربرداری دقیق‌تر خواهد بود.
۳. گسترش کیسه صفرا برای ارزیابی دقیق
کیسه صفرا، زمانی که غذا خورده نمی‌شود، پر و مملو از صفرا است؛ این وضعیت باعث آسان‌تر شدن تشخیص سنگ، التهاب یا ضایعات در آن می‌شود. در صورت پر بودن معده، این ناحیه کوچک و در نتیجه دید محدود می‌شود
تفاوت بین سونوگرافی‌های شکمی و لگنی/رحمی
-
سونوگرافی شکم (Abdominal ultrasound): نیاز به ناشتایی ۶ تا ۸ ساعته دارد تا گاز و غذا تداخل را کاهش دهد و کیسه صفرا پر مانده دیده شود.
-
سونوگرافی لگنی یا رحم (Pelvic/transabdominal pelvic ultrasound): نیاز به مثانه پر دارد تا تصویربرداری از رحم و تخمدان‌ها آسان شود، اما ناشتا بودن لازم نیست؛ بلکه نوشیدن آب کافی قبل از بررسی توصیه می‌شود.
مدت زمان ناشتایی: چرا ۶ ساعت؟
دستورالعمل‌های رسمی در کشورهای مختلف (مثل بریتانیا و صنایع رادیولوژی) تأکید بر ناشتایی حداقل ۶ ساعت دارند تا مایع صفرا و گاز معده کافی برای تصویربرداری آماده باشد. برخی مراکز تا ۸ ساعت توصیه می‌کنند، اما تحقیقات نشان داده که بیشتر از این زمان می‌تواند مشکلات و ناراحتی برای بیماران ایجاد کند بدون اینکه کیفیت تصویر بهبود یابد.
مطالعه‌ای در فضاهای کلینیکی نشان داد که ناشتایی بیش از اندازه (مثلاً ۱۰–۱۲ ساعت) باعث تأخیر تشخیص، ناراحتی بیماران و خرابی بالینی می‌شود، در حالی که ناشتایی ۶ ساعت کافی و مناسب است.
آیا همیشه ناشتایی ضروری است؟
یک مطالعه‌ی تصادفی کنترل‌شده در سال ۲۰۰۳ نشان داد که کیفیت تصاویر سونوگرافی شکم تفاوت قابل‌توجهی بین گروه ناشتا و گروهی که صبحانه داشته‌اند نداشت؛ یعنی در همه موارد لازم نیست. با این حال، این نتیجه خاص بوده و بیشتر راهنماهای بالینی هنوز ناشتایی حداقل ۶ ساعت را توصیه می‌کنند، به‌ویژه اگر بررسی دقیق کیسه صفرا یا پانکراس مطرح باشد.
چک‌لیستی برای آماده‌سازی مناسب
| نوع سونوگرافی | ناشتا؟ | نوشیدن آب؟ | هدف |
| شکمی (Abdominal) | بله، ۶–۸ ساعت | آب اندکی (بصلاح پزشک) | کاهش گاز، کیسه صفرا پر |
| لگنی/رحمی (Pelvic/UT) | خیر | بله، برای پر شدن مثانه | دید واضح رحم و تخمدان |
| ترکیبی: شکم + لگن | بله (۶ ساعت) | بله، برای لگنی مثانه پر | شفافیت هر دو ناحیه |
خلاصه کلیدی
-
ناشتا بودن پیش از سونوگرافی شکمی به مدت ۶–۸ ساعت باعث کاهش گاز روده و انقباض کیسه صفرا می‌شود و کیفیت تصویربرداری بالاتر می‌رود.
-
سونوگرافی لگن/رحم نیاز به مثانه پر دارد، ناشتا بودن لازم نیست بلکه نوشیدن آب توصیه می‌شود.
-
دستورالعمل‌های استاندارد (از جمله British Ultrasound Society و Radiographers) توصیه ناشتایی ۶ ساعت را دارند، چون فقدان آن ممکن است تشخیص دقیق را دشوار کند، اما ناشتایی طولانی‌تر مثل ۱۲ ساعت اغلب غیرضروری و ناراحت‌کننده است.
اگر شما سونوگرافی ترکیبی شکم و لگن دارید، بهتر است ۶ ساعت ناشتا باشید و در عین حال قبل از آزمون برای لگن، مثانه‌تان را با نوشیدن آب پر کنید تا تصویربرداری دقیق‌تری به‌دست آید. برای اطمینان، همیشه دستورالعمل بیمارستان یا مرکز تصویربرداری را نیز بررسی کنید.
منابع: