مغز انسان تا سنین بالا هم سلول عصبی جدید می‌سازد
جدیدترین یافته پزشکی نشان می‌دهد که مغز انسان تا سنین بالا هم سلول عصبی جدید می‌سازد. این یافته می‌تواند خبر خوبی برای بزرگسالان باشد.
به گزارش «نبض فناوری»، پژوهشگران اعلام کرده‌اند که شواهد روشنی یافته‌اند مبنی بر اینکه مغز انسان حتی در بزرگسالی نیز قادر به تولید نورون‌های جدید است، موضوعی که می‌تواند به بحثی چند دهه‌ای پایان دهد.
آیا مغز انسان تا سنین بالا هم می‌تواند سلول عصبی جدید بسازد؟
فرآیند تولید نورون‌های تازه، که به آن «عصب‌زایی» گفته می‌شود، در هیپوکامپ رخ می‌دهد؛ بخشی کلیدی از مغز که در یادگیری، حافظه و احساسات نقش دارد. مارتا پاترلینی، پژوهشگر مؤسسه کارولینسکای استکهلم می‌گوید: «یافته‌های ما به اختلاف‌نظر طولانی‌مدت درباره امکان تولید نورون‌های جدید در مغز بزرگسالان پایان می‌دهد.»
سایر متخصصان نیز با این نتیجه‌گیری موافق‌اند و بر این باورند که این تحقیق شواهد محکمی در تایید عصب‌زایی در بزرگسالان ارائه کرده است. به گفته دکتر راجیو راتان، مدیر مؤسسه نورولوژیک بورک در دانشگاه پزشکی ویل کرنل «اگرچه یک تحقیق به‌تنهایی نمی‌تواند اثبات قطعی باشد، اما این داده‌ها حمایت قوی از این ایده هستند که سلول‌های بنیادی و پیش‌سازهای نورونی در مغز بزرگسال وجود دارند و تکثیر می‌شوند.»
پژوهشگران در این مطالعه که به‌تازگی در مجله Science منتشر شده، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین از جمله توالی‌یابی RNA تک‌هسته‌ای و یادگیری ماشین، به بررسی نمونه‌های بافت مغزی از بانک‌های زیستی بین‌المللی پرداختند. RNA، که هم‌خانواده DNA است، نشان‌دهنده ژن‌هایی است که درون سلول‌ها فعال شده‌اند، در حالی که یادگیری ماشین نوعی هوش مصنوعی است که اغلب برای تحلیل داده‌های عظیم به کار می‌رود.
از دهه ۱۹۶۰، دانشمندان می‌دانستند که موش‌ها، موش‌های صحرایی و برخی نخستی‌های غیرانسانی، در تمام طول عمر خود در ناحیه دنتیت گیروس از هیپوکامپ نورون‌های تازه تولید می‌کنند. اما دسترسی به نمونه‌های مناسب از بافت مغز انسان بالغ همواره بسیار دشوار بوده است. پاترلینی می‌گوید: «بافت انسانی از کالبدشکافی یا جراحی به‌دست می‌آید و نحوه پردازش آن شامل مدت‌زمانی که قبل از تثبیت در نگه‌دارنده سپری می‌شود، نوع مواد شیمیایی مورد استفاده و ضخامت برش‌ها می‌تواند نورون‌های تازه‌متولدشده را پنهان کند. استفاده از فناوری‌های پیشرفته به تیم ما امکان داد تا این موانع را پشت سر بگذارند.»
پژوهشگران بیش از ۴۰۰ هزار هسته منفرد از سلول‌های هیپوکامپ را از ۲۴ نفر بررسی کردند و همچنین از ۱۰ مغز دیگر با روش‌های مکمل تحلیل به‌عمل آوردند. این مغزها متعلق به افراد ۰ تا ۷۸ ساله بودند، از جمله شش کودک و چهار نوجوان. با استفاده از دو شیوه تصویربرداری پیشرفته، محل قرارگیری سلول‌های تازه در بافت نقشه‌برداری شد. آنها گروه‌هایی از سلول‌های پیش‌ساز تقسیم‌شونده را مشاهده کردند که در کنار نورون‌های کامل‌شده قرار داشتند؛ در همان نواحی که در مطالعات حیوانی نیز به‌عنوان محل استقرار سلول‌های بنیادی بالغ شناخته شده‌اند.
پاترلینی افزود: «ما این سلول‌های پیش‌ساز در حال تقسیم را تنها در نوزادان و کودکان ندیدیم، بلکه در نوجوانان و بزرگسالان هم یافتیم. این شامل سلول‌های بنیادی‌ای می‌شود که می‌توانند خود را بازتولید کرده و انواع دیگر سلول‌های مغزی ایجاد کنند.» به گفته راتان، فناوری‌های تازه این امکان را فراهم آورد که سلول‌های نورونی جدید در مراحل مختلف رشد شناسایی شوند و پژوهش‌هایی صورت گیرد که چند سال پیش انجام آنها ممکن نبود.
تیم تحقیق همچنین از برچسب‌های فلورسنت برای علامت‌گذاری سلول‌های در حال تکثیر بهره گرفت. این کار به آنها اجازه داد الگوریتم یادگیری ماشینی طراحی کنند که توانایی شناسایی سلول‌هایی را داشت که طبق یافته‌های پیشین در مطالعات جوندگان به سلول‌های بنیادی عصب‌زا تبدیل می‌شوند. راتان این روش را رویکردی هوشمندانه برای پرداختن به چالش‌های بررسی شکل‌گیری سلول‌های مغزی در نوجوانان و بزرگسالان توصیف کرد.
نتایج آزمایش‌ها چه می‌گویند؟
همان‌طور که انتظار می‌رفت، مغز کودکان نسبت به نوجوانان و بزرگسالان سلول‌های نورونی بیشتری تولید می‌کرد. در این میان، ۹ مورد از ۱۴ مغز بزرگسال بررسی‌شده با یک تکنیک نشانه‌هایی از عصب‌زایی نشان دادند و در مقابل، هر ۱۰ مغز بزرگسال بررسی‌شده با روش دوم دارای سلول‌های جدید بودند. درباره مواردی که سلول جدیدی یافت نشد، پاترلینی تأکید کرد که هنوز برای نتیجه‌گیری در مورد اختلاف موجود میان مغزهای بزرگسال دارای عصب‌زایی و فاقد آن زود است.
دکتر دبلیو. تیلور کیمبرلی، رئیس مراقبت‌های ویژه مغزی گفت: «آنها توانستند این سوزن‌ها را در انبار کاه بیابند. وقتی که آنها را شناسایی و بررسی کنیم و نحوه تنظیم‌شان را دریابیم، می‌توانیم مسیر حرکت سلول‌های پیش‌ساز را در طول زمان پیگیری کنیم و رابطه‌شان را با بیماری‌ها بررسی نماییم.»
پاترلینی در پایان گفت: «هرچند راهبردهای درمانی مشخص برای انسان‌ها هنوز در دست تحقیق است، اما همین واقعیت که مغز بزرگسالان ما می‌تواند نورون‌های جدید تولید کند، دیدگاه ما را درباره یادگیری مادام‌العمر، بهبودی از آسیب و ظرفیت‌های نهفته انعطاف‌پذیری عصبی دگرگون می‌سازد.»/ گجت نیوز