ضرورت بازنگری در اهداف کمّی و کیفی پروژه فیبرنوری
دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس با بررسی روند پیشبرد پروژه فیبرنوری، پیشنهاد داد: سیاست‌های منسجمی به‌منظور کاهش هزینه‌ها و تسریع در اجرای پروژه‌ها به‌کار گرفته شود. در همین حال، بازنگری در اهداف کمّی و کیفی پروژه و همگام‌سازی آن با برنامه هفتم توسعه و تمرکز بر بهبود کیفیت خدمات موجود، به‌جای صرفاً گسترش پوشش شبکه، توصیه می‌شود. همچنین، تعریف چارچوب‌های قانونی به‌منظور جلوگیری از انحصار و تسهیل ورود اپراتورهای جدید به بازار، می‌تواند به ایجاد رقابتی سالم‌تر در این حوزه کمک کند.
به گزارش «نبض فناوری»، به نقل از سیتنا، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس در گزارش «بررسی وضعیت توسعه فیبر نوری در ایران: تجربیات جهانی و چالش‌های ملی» آورده که توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری به‌عنوان یکی از محورهای اساسی در تحول دیجیتال و گسترش دسترسی به اینترنت پرسرعت، در سال‌های اخیر در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته است.
در این گزارش تصریح شده که سرعت بالا، پایداری بیشتر و ظرفیت گسترده در انتقال اطلاعات از ویژگی‌های این فناوری است. رشد روزافزون تقاضا برای اینترنت پرسرعت و خدمات برخط در کشورمان سبب شده است تا توسعه شبکه فیبر نوری به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی حوزه ارتباطات کشورمان مطرح شود. طبق آمار، تا آذرماه ۱۴۰۳، حدود ۶۱۵ هزار مشترک درحال دریافت خدمت از زیرساخت فیبرنوری هستند که از این تعداد حدود ۳۹۱ هزار نقطه به‌صورت FTTH و حدود ۲۲۴ هزار نقطه به‌صورت اتصال VDSL است. نتایج نشان می‌دهد تا تحقق اهداف تعیین شده برای پروژه فیبرنوری کشور فاصله زیادی وجود دارد.
در این گزارش گفته شده که بررسی برنامه‌های توسعه فیبرنوری در کشورهای پیشرو و منطقه نشان می‌دهد که مدل‌های متنوعی در توسعه، نظارت و حمایت دولت دنبال می‌شود که شیوه‌هایی نظیر مدل توسعه دولتی-خصوصی، رشد متوازن شبکه‌های فیبر در مناطق مختلف، مسیر توسعه این زیرساخت ارتباطی را تسهیل کرده است.
در بخش یافته‌های کلیدی این گزارش هم آمده که بررسی سرعت متوسط اینترنت همراه نشان می‌دهد که این شاخص در ایران حدود ۳۸ مگابیت بر ثانیه است، درحالی‌که این شاخص در کشورهایی مانند کره جنوبی، ایالات متحده و امارات متحده عربی به‌مراتب بالاتر است و به ترتیب به ۱۴۳، ۱۰۸ و ۴۱۳ مگابیت بر ثانیه می‌رسد.
در این گزارش گفته شده که در حوزه اینترنت ثابت نیز وضعیت مشابهی دیده می‌شود؛ سرعت متوسط اینترنت ثابت در ایران حدود ۱۵ مگابیت بر ثانیه است که نسبت به میانگین جهانی یعنی ۹۴ مگابیت بر ثانیه فاصله زیادی دارد. در کشورهای پیشرفته‌ای مانند ایالات متحده و کره جنوبی این شاخص به ترتیب به ۲۴۶ و ۱۶۰ مگابیت بر ثانیه می‌رسد و در کشورهای ترکیه و ایتالیا نیز به ترتیب ۴۶ و ۸۰ مگابیت بر ثانیه ثبت شده است. مقایسه وضعیت شاخص‌های پایه مخابراتی ایران با کشورهای مورد بررسی نشان می‌دهد که بیشترکشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های ارتباطی، ارتقای اینترنت را به‌عنوان اولویت کلیدی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی خود هدف گذاری کرده اند.
در این گزارش تصریح شده که بررسی برنامه های توسعه ارتباطات در کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری یکی از مؤثرترین مسیرها برای ارتقای کیفیت اینترنت ثابت و همراه است. طبق آمار رسمی ارائه‌شده ازسوی وزارت ارتباطات تا آذرماه ۱۴۰۳، حدود ۶۱۵ هزار مشترک درحال دریافت خدمت از خدمات از زیر ساخت فیبرنوری هستند که از این تعداد حدود ۳۹۱ هزار نقطه به‌صورت فیبر نوری FTTH و حدود ۲۲۴ هزار نقطه به‌صورت اتصال VDSL است.
در این گزارش ذکر شده که نتایج نشان می‌دهد تا تحقق اهداف تعیین شده برای پروژه فیبرنوری کشور فاصله زیادی وجود دارد. درحالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته این شبکه به‌عنوان ستون فقرات ارتباطی نقش اصلی را ایفا می‌کند. کشورهایی مانند ژاپن و بریتانیا با تأکید بر ارائه تسهیلات مالی و شراکت با بخش خصوصی، زمینه رشد متوازن شبکه‌های فیبر را در حوزه‌های شهری و روستایی فراهم کرده‌اند. در مقابل، آمریکا با نقش‌آفرینی گسترده دولت و اختصاص بودجه‌های کلان، تمرکز ویژه‌ای بر کاهش شکاف دیجیتال و مدیریت منابع داشته است. اتحادیه اروپا نیز از طریق سیاست‌های هماهنگ، یارانه‌های حمایتی و چارچوب نظارتی مشترک، مسیر توسعه پایدار این زیرساخت را در کشورهای عضو تسهیل کرده است.
در گزارش مرکز پژوهش ها بیان شده که یکی از مشکلات در کشورمان، نبود شفافیت در تأمین مالی پروژه‌های فیبر نوری است. نقش دولت و بخش خصوصی در تأمین منابع مالی به‌طور واضح مشخص نیست و این امر موجب کاهش اعتماد و کارایی در اجرای پروژه‌ها شده است. علاوه‌بر این، نظارت ناکافی بر کیفیت و کمیت پروژه‌ها، خطر هدررفت منابع و کاهش بهره‌وری را افزایش داده است.
در این گزارش گفته شده که یکی دیگر از چالش‌ها ساختار نامناسب تعرفه‌گذاری برای اینترنت ثابت و سیار در کشورمان است. عدم تنظیم صحیح تعرفه‌ها باعث شده است که کاربران تمایلی به استفاده از اینترنت ثابت نداشته باشند و به‌جای آن نیازهایشان را از طریق اینترنت سیار تأمین کنند. این وضعیت، تقاضا برای خدمات فیبر نوری را کاهش داده و فشار زیادی بر شبکه‌های سیار ایجاد کرده است.
در این گزارش تصریح شده که علاوه‌بر این، ناهماهنگی در توسعه لایه‌های مختلف شبکه فیبر نوری یکی دیگر از چالش‌های موجود به شمار می‌آید. تمرکز بیش از حد بر توسعه لایه‌های دسترسی و غفلت از لایه‌های تجمیع و هسته شبکه، باعث کاهش کارایی کلی زیرساخت و ایجاد گلوگاه‌های فنی شده است. همچنین، محدودیت‌های همکاری میان دستگاه‌های اجرایی و تأخیر در صدور مجوزها نیز از دیگر موانع مهم به حساب می‌آید. نبود نهاد هماهنگ‌کننده برای تسهیل در اجرای پروژه‌ها، به افزایش هزینه‌ها و کاهش سرعت پیشرفت پروژه‌ها منجر شده است.
در آخرین بند از یافته های این گزارش آمده که از سوی دیگر، ناکافی بودن محتوای دیجیتال و ناکافی بودن آگاهی عمومی درباره مزایای فیبر نوری، باعث محدود شدن تقاضا برای این خدمات شده است. کاربران به خدماتی، که به پهنای باند بالا نیاز دارند، مانند استریم ویدئو یا بازی‌های برخط، کمتر روی می‌آورند و این موضوع موجب کندی روند توسعه ارتباطات ثابت می‌شود.
در ادامه گزارش پیشنهادات مرکز پژوهش ها توضیح داده شده است. در این بخش بیان شده که برای حل چالش‌های موجود، ضروری است که شفافیت در مدیریت منابع مالی برقرار شود. راه‌اندازی سیستم‌های حسابرسی مستقل برای نظارت بر نحوه تخصیص منابع صندوق توسعه فیبر نوری می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی کمک کند. همچنین، الزام اپراتورها به ارائه گزارش‌های شفاف درباره هزینه‌ها و بازدهی پروژه‌ها از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به بهبود کارایی بینجامد.
در این گزارش ذکر شده که برای تقویت نظارت بر پروژه‌ها، لازم است از فناوری‌های پیشرفته‌ای استفاده و تیم‌های نظارتی مستقل تشکیل شود. علاوه‌بر این، تدوین و اجرای استانداردهای سخت‌گیرانه برای توسعه شبکه در تمامی مراحل پروژه امری ضروری است.
در بخش دیگری از پیشنهادات آمده که هماهنگی در توسعه لایه‌های مختلف شبکه نیازمند برنامه جامع ملی است. ارائه مشوق‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در لایه‌های بالادستی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند به بهبود ظرفیت و کارایی شبکه کمک کند.
در این گزارش تصریح شده که برای افزایش تقاضا، لازم است که در تولید محتوای دیجیتال جذاب مانند خدمات بازی‌های برخط و تلویزیون اینترنتی (IPTV) سرمایه‌گذاری شود. علاوه‌بر این، برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی به‌منظور آگاه‌سازی عمومی درباره مزایای فیبر نوری و کاهش هزینه‌های اشتراک می‌تواند به جذب کاربران بیشتر کمک کند.
در این گزارش بیان شده که پیشنهاد می‌شود، سیاست‌های منسجمی به‌منظور کاهش هزینه‌ها و تسریع در اجرای پروژه‌ها به‌کار گرفته شود. در نهایت، بازنگری در اهداف کمّی و کیفی پروژه و همگام‌سازی آن با برنامه هفتم توسعه و تمرکز بر بهبود کیفیت خدمات موجود، به‌جای صرفاً گسترش پوشش شبکه، توصیه می‌شود. همچنین، تعریف چارچوب‌های قانونی به‌منظور جلوگیری از انحصار و تسهیل ورود اپراتورهای جدید به بازار، می‌تواند به ایجاد رقابتی سالم‌تر در این حوزه کمک کند.