بررسی تغییرات در فرآیند گزینش آموزش و پرورش طی یک سال اخیر
به گزارش خبرنگار مهر؛ آموزش و پرورش به عنوان یکی از نهادهای بنیادین کشور، نقشی اساسی در شکل‌گیری شخصیت و هویت نسل آینده ایفا می‌کند. روشن است که تحقق چنین مسئولیت سنگینی، نیازمند حضور نیروهای انسانی متعهد، متخصص و کارآمد است؛ نیروهایی که هم از نظر علمی و تخصصی توانمند باشند و هم از نظر اخلاقی و تعهد اجتماعی، شایستگی حضور در عرصه تعلیم و تربیت را داشته باشند. از همین رو، فرآیند گزینش در آموزش و پرورش همواره جایگاهی حساس و تعیین‌کننده داشته و دارد.
در سال‌های اخیر با برگزاری آزمون‌های سراسری استخدامی، مسیرهای ورود به آموزش و پرورش در کنار دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه شهید رجایی افزایش یافت و به همین دلیل اهمیت و پیچیدگی روند گزینش بیش از گذشته نمایان شده است. این فرآیند در واقع حلقه اتصال میان جذب و به‌کارگیری نیروها است و دقت و شفافیت در آن، می‌تواند به طور مستقیم بر کیفیت آموزش کشور اثرگذار باشد.
در یک سال اخیر، هیئت مرکزی گزینش آموزش و پرورش تلاش کرده است تا با تأکید بر عدالت، شفافیت و قانون‌مداری، کیفیت این فرآیند را ارتقا بخشد.
این تغییرات در واقع پاسخی به انتظارات عمومی برای ایجاد فضایی عادلانه و به دور از سلایق فردی بوده و گامی در جهت استقرار نظامی مبتنی بر شایسته‌سالاری به شمار می‌آید.
البته باید بر این نکته تاکید کرد که در آزمون استخدامی اخیر وزارت آموزش و پرورش سهم و تأثیر گزینش از ۶۰ درصد به ۳۰ درصد کاش یافته است و تأثیر آزمون کتبی از ۴۰ درصد به ۷۰ درصد افزایش یافت.
بررسی بیش از ۳۳ هزار پرونده گزینش در سال اخیر
رضا روستایی، مدیرکل هیئت مرکزی گزینش، در تشریح اقدامات صورت‌گرفته در راستای گزینش معلمان و دانشجو معلمان گفت: در یک سال اخیر بیش از ۳۳ هزار و ۹۵۸ پرونده گزینش، مورد بررسی در تجدید نظر اول، دوم و دیوان عدالت اداری قرار گرفت که نتایج آن موجب افزایش رضایت داوطلبان و دانشجومعلمان شد.
وی با بیان اینکه این حجم گسترده از بررسی‌ها نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد نظم و دقت بیشتر در روند گزینش است؛ افزود: هر پرونده حداقل توسط هفت نفر شامل محققین، مصاحبه‌گر، کمیته ارزیابی و اعضای هسته و هیئت گزینش بررسی می‌شود؛ سازوکاری که سلامت و دقت فرایند را تضمین می‌کند.
روستایی مدعی شد: اعلام نتایج به‌موقع پرونده‌های دانشجویان دانشگاه فرهنگیان در سال جاری موجی از امیدواری و رضایت را در میان دانشجومعلمان ایجاد کرده و این پیام را منتقل کرده است که پیگیری و دقت در رسیدگی به حقوق داوطلبان در اولویت قرار دارد.
رعایت سه اصل بنیادین در گزینش
روستایی با تأکید بر ضرورت پایبندی به اصول بنیادین، سه محور اصلی فرایند گزینش را چنین برشمرد: قانون‌مداری، رعایت حق‌الناس و شایسته‌سالاری.
به گفته وی، پایبندی به این سه اصل، گزینش را از نگاه‌های سلیقه‌ای دور کرده و آن را در چارچوب عدالت و قانون قرار داده است.
مدیر کل هیئت مرکزی گزینش با اشاره به اینکه نیروی انسانی جذب‌شده امروز، دست‌کم تا سه دهه آینده در نظام تعلیم و تربیت کشور اثرگذار خواهد بود؛ تاکید کرد: بنابراین دقت در فرآیند گزینش، تضمینی برای پایداری کیفیت آموزش و پرورش در سال‌های پیش‌رو به حساب می‌آید.
ناآشنایی با ضوابط گزینش؛ چالشی پیش روی داوطلبان
یکی از چالش‌های مهم داوطلبان در سال‌های گذشته، ناآشنایی با قوانین و ضوابط گزینش بوده است.
روستایی با اذعان به اینکه بسیاری از داوطلبان و دانشجومعلمان با ضوابط گزینش آشنایی چندانی نداشتند؛ گفت: برای رفع این مشکل، آئین‌نامه‌ها به صورت عمومی منتشر شد، آموزش‌های لازم به داوطلبان ارائه شد و قوانین برای دانشجومعلمان تبیین شد.
وی با بیان اینکه این اقدام علاوه بر افزایش شفافیت، به کاهش استرس و ابهام داوطلبان نیز کمک کرده است؛ گفت: در همین راستا، دوره‌های آموزشی متعددی برای گزینشگران سراسر کشور برگزار شد تا سطح عملکرد آنان یکسان شود و از اعمال سلیقه‌های شخصی جلوگیری شود. تنها در چهار ماه اخیر، بیش از ۳۵ هزار و ۴۱۶ نفر- ساعت تحت آموزش قرار گرفته‌اند.
ساماندهی نیروهای مدارس غیردولتی در دستور کار
در سال‌های گذشته گزینش و رصد عملکرد معلمان تنها به مدارس دولتی محدود بود و مدارس غیردولتی یرای کاهش هزینه‌های خود، معلمانی را جذب می‌کردند که چندان با اصول تربیتی آشنا نبوده و حتی از نظر علمی هم چندان به دروس مسلط نبودند.
بنابراین موضوع ساماندهی نیروهای شاغل در مدارس غیردولتی به تدریج از اولویت‌های هیئت مرکزی گزینش قرار گرفت.
به کارگیری نیروهای آزاد در مدارس غیردولتی بدون گزینش ممنوع است
روستایی در این خصوص گفت: طبق قانون، به‌کارگیری نیروی آزاد در مدارس بدون مجوز گزینش ممنوع است. هم‌اکنون حدود ۲۱۰ هزار نفر در مدارس غیردولتی فعالیت دارند که برآورد ما نشان می‌دهد تعداد زیادی از آنان مجوزهای لازم را دریافت کرده‌اند. برای مابقی نیز برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده‌ای صورت گرفته است.
این ساماندهی می‌تواند به افزایش کیفیت نیروی انسانی در مدارس غیردولتی و ایجاد یکپارچگی در استانداردهای گزینش کمک کند.
کاهش هزینه‌های ناشی از تکرار بررسی پرونده‌ها
یکی دیگر از اهداف مدیریت جدید در هیئت مرکزی گزینش، کاهش هزینه‌های ناشی از تکرار بررسی پرونده‌ها بوده است. به گفته روستایی، دقت در ارزیابی‌ها به گونه‌ای انجام می‌شود که نیاز به بررسی مجدد به حداقل برسد و نتیجه نهایی، شفاف و قطعی باشد. این امر علاوه بر صرفه‌جویی در منابع، سرعت رسیدگی به پرونده‌ها را نیز افزایش داده است.
تحقق عدالت در گزینش با پاسداشت توأمان حق نظام تعلیم و تربیت و حق فردی
مدیرکل هیئت مرکزی گزینش بر اهمیت تلفیق «حق نظام تعلیم و تربیت» و «حق فردی» تأکید کرد و گفت: هیچ‌گونه معامله‌ای میان این دو وجود ندارد و ما موظفیم هر دو را همزمان پاس بداریم. این رویکرد بر پایه عدالت طراحی شده است.
وی همچنین به سازوکارهای اعتراضی پیش‌بینی‌شده اشاره کرد و افزود: «داوطلبان در سه مرحله امکان اعتراض دارند؛ ابتدا در هیئت بدوی، سپس در هیئت مرکزی و در نهایت در دیوان عدالت اداری. این روند چندمرحله‌ای نشان‌دهنده نگاه منصفانه نظام به داوطلبان و فراهم بودن فرصت بازبینی مجدد پرونده‌هاست.»
فرآیند گزینش آموزش و پرورش در سال اخیر با تغییرات ساختاری و رویکردی همراه بوده است. تأکید بر عدالت، شفافیت، قانون‌مداری و شایسته‌سالاری سبب شده است تا رضایت داوطلبان افزایش یابد و اعتماد بیشتری به این فرآیند شکل گیرد. همچنین اقدامات صورت‌گرفته در زمینه آموزش گزینشگران، انتشار عمومی آئین‌نامه‌ها و ساماندهی نیروهای مدارس غیردولتی نشان می‌دهد که مدیریت جدید به دنبال ایجاد نظامی پایدار و قابل اعتماد است.
می‌توان گفت، هرچند همچنان چالش‌هایی در مسیر گزینش وجود دارد، اما گام‌های برداشته‌شده در یک سال اخیر زمینه را برای شکل‌گیری فرآیندی عادلانه‌تر و کارآمدتر فراهم ساخته است؛ فرآیندی که در نهایت به نفع نظام آموزشی کشور و نسل‌های آینده تمام خواهد شد.