صدای دوگانه از پاستور و بهارستان/ سیاست خارجی روی مدار تقابل مجلسی‌ها با دولت چه آوایی و چه آورده‌ای دارد؟
کیاوش حافظی: در روزهای اخیر، در حالی‌که فعال شدن «مکانیسم ماشه» در دستور کار طرف‌های ایران در پرونده هسته‌ای قرار گرفته بود، در داخل کشور شاهد اظهارنظرهای متفاوت و حتی بسیار متناقضی هستیم. از یک‌سو پیامی که دولت و مسئولان مذاکرات مخابره می‌کنند، استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک برای حل‌وفصل این بحران است و از سوی دیگر صداهای بسیار بلندی در فضای سیاسی شنیده می‌شود که نه‌تنها می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک را خنثی کند، بلکه حتی ممکن است بحران کنونی را تشدید کند.
تاکید دولت و وزارت خارجه بر دیپلماسی
صداهای دوگانه مخصوصاً در روزهای منتهی به ضرب‌الاجل فعال‌سازی مکانیسم ماشه بلندتر بوده است. در هم‌زمانی «اسنپ‌بک» با سفر رئیس‌جمهور به نیویورک، دولت و هیأت دیپلماتیک تلاش داشتند این پیام را منتقل کنند که تهران حل این بحران را در دیپلماسی و همکاری می‌داند. چنان‌که وزیر خارجه در جلسه شورای امنیت سازمان ملل هم‌گام با طرف‌های غربی بر حل مسأله از طریق دیپلماسی تأکید داشت.
البته این بخشی از پیامی بود که وزارت خارجه و دولت مخابره می‌کردند. وزیر خارجه در نشست جمعه‌شب چندین بار تأکید کرد که «مذاکره با آمریکا» یک‌بار به خروج واشنگتن از برجام ختم شده و بار دیگر به حمله نظامی به ایران. با این حال، اظهارات عراقچی، از جمله آنکه در روزهای گذشته با طرف فرانسوی گفت‌وگوهایی داشته، اشاره به توافق با گروسی در قاهره، یا اینکه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در داخل ایران حضور دارند، نشان از تأکید دولت بر دیپلماسی در سیاست خارجی اعلامی خود داشته است.
دنبال سلاح هسته‌ای نبوده ایم، با آژانس همکاری می‌کنیم و به NPT پایبندیم
عراقچی همچنین در خصوص اتهام ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای اعلام کرد: «ایران به‌طور قاطع هرگونه سلاح کشتار جمعی، از جمله سلاح هسته‌ای، را رد می‌کند. این سلاح‌ها غیرانسانی و مغایر با تعالیم اسلامی و همچنین دکترین دفاعی ما هستند.»
پیش از سخنان عراقچی نیز رهبری در سخنان هفته گذشته خود چند بار اعلام کردند ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نبوده و نیست. از جمله آنکه گفتند: «امروز ما از لحاظ غنی‌سازی اورانیوم در یک سطح بالایی قرار داریم. البته این غنی‌سازی را کشورهایی که می‌خواهند سلاح هسته‌ای درست کنند تا ۹۰ درصد خلوص هم می‌برند؛ ما چون احتیاج به سلاح نداریم و تصمیم بر عدم سلاح هسته‌ای هم داریم، تا آنجا بالا نبردیم.»
حتی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در گفت‌وگویی رسانه‌ای با فاکس‌نیوز تأکید کرد که ایران به حفظ پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) متعهد است و آماده اجرای کامل تعهدات خود در چارچوب توافق‌های بین‌المللی در این موضوع است.
صدای هزینه‌ساز بلند تندروها: از تقاضا برای خروج از NPT تا درخواست ساخت سلاح هسته‌ای
اما صداهایی که از اردوگاه جریان سیاسی رقیب دولت شنیده می‌شود، نه‌فقط خنثی‌کننده این گفتگوها به نظر می‌رسد، بلکه در موارد بسیار زیادی از مانعی بزرگ حکایت دارد. جریان سیاسی رقیب دولت — که سعید جلیلی در هسته پنهان آن قرار دارد — در روزها و هفته‌های گذشته رویکرد متضادی نشان داده که خطرناک نیز به نظر می‌رسد. پیش از تعطیلات صحن علنی مجلس شورای اسلامی، نمایندگان نزدیک ۱۰ طرح با هدف خروج کشور از ان‌پی‌تی مطرح کرده‌اند که قرار بر این بود همگی یک‌کاسه شده و به یک طرح کلی تبدیل شوند.
با تعطیل شدن صحن مجلس، مجال پیشروی برای تبدیل این طرح‌ها به یک مصوبه قانونی از نمایندگان گرفته شد، اما به آن معنا نیست که آن‌ها دست از تلاش خود کشیده‌اند. تاکنون برخی از این نمایندگان تندرو از فعال شدن مکانیسم ماشه، که حکم «تیر خلاص» به توافق هسته‌ای ایران و غرب داشت، ابراز خوشحالی کرده‌اند.
طرح خروج از ان‌پی‌تی در حالی از سوی این گروه دنبال می‌شود که می‌تواند هزینه‌های جبران‌ناپذیری داشته باشد. در روزهایی که ایران در مجامع بین‌المللی اعلام می‌کند به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و در تلاش است ثابت کند به تعهدات خود به این پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند بوده، بخش زیادی از نمایندگان مجلس وارد عمل شده و خواستار خروج از این پیمان شده‌اند.
تحریم‌ها اثر ندارد اما از NPT خارج شویم
پیام‌هایی که این جریان سیاسی مخابره می‌کند، صرفاً در تناقض با گفته‌های مسئولان پرونده هسته‌ای یا دولت نیست، بلکه خود مواضع این جریان دچار تناقض‌هایی نیز هست. از جمله آنکه می‌گویند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل تأثیر اقتصادی چندانی ندارد. با این حال سؤال آنجاست که اگر فعال شدن مکانیسم ماشه موضوع مهمی نیست، چرا آن‌ها در روزهای منتهی به اسنپ‌بک تا این اندازه واکنش نشان می‌دهند؟ آن‌ها از یک‌طرف ادعا می‌کنند که بازگشت تحریم‌های شورای امنیت خللی در اقتصاد ایران ایجاد نخواهد کرد و از طرف دیگر تهدید می‌کنند که با بازگشت تحریم‌ها خروج از ان‌پی‌تی و از آن بدتر آمادگی برای ساخت سلاح هسته‌ای را دنبال خواهند کرد.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین شهر در مجلس و یکی از طراحان خروج از ان‌پی‌تی، در پاسخ به این سؤال خبرآنلاین که «اگر بازگشت تحریم‌ها تأثیر چندانی ندارد، چرا چنین طرح‌هایی را دنبال می‌کنید؟» گفت که طرف‌های غربی به دنبال تحمیل تداوم برجام هستند. او در پاسخ به این که «طرح‌هایی مثل خروج از ان‌پی‌تی واکنش به برجام هستند و نه تحریم؟» این موضوع را تأیید کرد.
برای حفظ بازدارندگی، آماده ساخت سلاح هسته‌ای شویم
این دسته از نمایندگان پا را فراتر گذاشته و خواستار ساخت سلاح هسته‌ای نیز شده‌اند. ۷۱ نماینده مجلس در نامه‌ای خطاب به سران سه قوه و اعضای شورای عالی امنیت ملی گفته‌اند که فتوای رهبری در خصوص حرام بودن ساخت سلاح هسته‌ای مربوط به سال ۱۳۸۹ و شرایط زمانی دیگری بوده است. کامران غضنفری نیز در گفت‌وگو با خبرآنلاین، در حالی‌که تأکید بر آماده‌شدن کشور برای ساخت سلاح هسته‌ای می‌کند، معتقد است «تحریم‌هایی که قرار است برگردد اقتصادی نیست و بیشتر جنبه نظامی دارد.» او استدلال خود و نمایندگان همسو با خود را این‌گونه بیان کرد که باید «چاشنی» ساخت سلاح هسته‌ای آماده شود تا اگر دشمن از این سلاح استفاده کند، دست نیروهای نظامی باز باشد.
پیامدهای نبود یک صدای واحد
چنین مواضع و اظهارنظرهایی در فضای سیاسی داخلی کشور، افزون‌بر آنکه مانع‌تراشی برای رقیب سیاسی تلقی می‌شود، منعکس‌کننده آن است که از تهران یک صدای واحد بیرون نمی‌آید؛ موضوعی که می‌تواند طرف‌های غربی را در این شرایط به این برداشت برساند که در داخل آشفتگی و افکار مغشوشی وجود دارد. چنان‌که در زمان تصویب قانون راهبردی در مجلس گذشته نیز چنین شرایطی شکل گرفته بود. تهیه و تصویب این قانون که با مخالفت دولت وقت همراه شده بود، در حالی انجام شد که نمایندگان تهیه‌کننده آن مشورتی با وزارت خارجه نداشته‌اند و حتی با نگاهی غیرواقع‌بینانه، همکاری با کشورهای ۱+۴ در حفظ برجام را منوط به رفع تحریم‌های حقوق بشری و … نیز کرده بودند.
31211