سامانه‌های پدافندی در لبه‌های فناوری/ کدام سامانه‌های پدافندی دیروز افتخار آفریدند؟
یک پدافند به روز شده اما بومی و کاملا ساخت ایران که نه تنها در ایجاد آسمانی امن برای جمهوری اسلامی ایران موفق بوده بلکه در کشورهای دوست و در همکاری با محور مقاومت در منطقه نیز خودی نشان داده و موی دماغ دشمنان منطقه به شمار می رود. اگرچه بزرگ ترین نقطه ضعف ما در دوران جنگ تحمیلی همین پدافند هوایی بود اما امروز ایران جزو معدود کشورهایی در جهان است که با اتکا به توانمندی‌های داخلی پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی ضد موشکی را تولید کرده، سامانه‌هایی که به عنوان سپر دفاعی کشور دشمنان را از هرگونه تجاوز احتمالی پشیمان خواهند کرد. در واقع مگر می شود کشوری بزرگ به نام ایران، با موقعیتی مهم و در یک منطقه حساس در زمینه پدافند هوایی قدرتمند نباشد؟ در گزارش پیش رو به بررسی اجمالی مهم ترین سامانه های پدافند هوایی ایران پرداختیم.
باور 373 شاهکار پدافند ایرانی
شاهکار سامانه های پدافند هوایی ایران، باور 373 نام دارد که شبیه نمونه روسی اس 300ساخته شده اما بسیار پیشرفته تراست و کار حراست از مهم ترین نقاط کشور از جمله برخی سایت های هسته ای را برعهده دارد.
اس 300سامانه پدافندی پیشرفته روسی است که قرار بود در سال 2008 به ایران داده شود اما تحریم های شورای امنیت و بدقولی روس ها این موضوع را به تعویق انداخت تا ایران خود به فکر ساخت پدافند بومی در سطح اس 300بیفتد. کشورمان طراحی و ساخت باور 373 را با این شرایط شروع کرد و حتی زمانی که در سال 96، چند گردان از سامانه اس 300از سوی روسیه به ایران داده شد، باز هم کار ساخت باور 373 را متوقف نکرد تا این که سال 1399 و با حضور رئیس جمهور وقت از این سامانه رونمایی شد.
«باور 373» را باید پیچیده ترین و مهم ترین سامانه پدافند هوایی موشکی ساخت داخل (و حتی پیچیده ترین پروژه دفاعی تاریخ ایران) به حساب آورد که می تواند همچون گنبدی آهنین در کنار سایر سامانه های بومی و غیربومی پدافندی ایران به دفاع از حریم ایران بپردازد. در سامانه سلاح باور۳۷۳، دو رادار جست و جوگر و رهگیر وجود دارد که حداکثر برد رادار جست و جو و کشف بر اساس اطلاعات اعلام شده ۳۲۰ کیلومتر و حداکثر برد رادار رهگیری ۲۶۰ کیلومتر خواهد بود. رادار جست و جو و کشف سامانه باور۳۷۳ قادر است ۳۰۰ هدف را به طور همزمان شناسایی کند؛ از سویی رادار رهگیر این سامانه نیز قادر به رهگیری ۶۰ هدف به طور همزمان است. از جمله ویژگی‌های بارز رادار رهگیر باور۳۷۳، قابلیت کشف اهداف پنهان‌کار با سطح مقطع راداری بسیار کم است که با این قابلیت، عملا هدف پنهان‌کاری برای این سامانه وجود نخواهد داشت.
سوم خرداد شکارچی گلوبال هاوک آمریکایی
سامانه پدافندی سوم خرداد یکی از سامانه‌های دفاع موشکی بومی محصول مرکز تحقیقات پدافند راداری سپاه پاسداران است. این سامانه توانایی هدف قرار دادن هواپیماهای جنگنده، بمب‌افکن و موشک‌های کروز را دارد. سامانه موشکی سوم خرداد امکان رهگیری ۴ هدف و شلیک همزمان ۸ موشک را نیز دارد. در مدل ارتقا یافته این سامانه از موشک صیاد که نسبت به موشک‌های زمین‌پایه طائر از برد بیشتر و دقت فزاینده‌ای برخوردار است، استفاده شده و توان درگیری تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری و برد ۷۰ کیلومتری را دارد. سامانه پدافندی سوم خرداد یک سامانه مستقل محسوب می‌شود که تمامی سامانه‌های راداری، سامانه هدایت‌گر موشکی و موشک‌های زمین‌پایه روی شاسی خودروهای پرتابگر نصب‌شده و این سامانه درمجموع به‌طور مستقل فرایند شناسایی، رهگیری، تعقیب و درگیری با اهداف را تا لحظه انهدام انجام می‌دهد و درواقع به‌صورت «شلیک کن فراموش کن» عمل می‌کند. سامانه بومی سوم خرداد با انهدام پهپاد پیشرفته گلوبال هاوک آمریکایی در سال 1398 درخشید. این پهپاد در زمان اصابت موشک ۲۲ کیلومتر از پرتابگر فاصله داشته و در ارتفاع بیش از ۱۵ کیلومتری در حال پرواز بود. بدین ترتیب، اولین شکار عملیاتی توسط یک سامانه تمام بومی ایرانی، به نام سامانه سوم خرداد ثبت شد و سند محکمی بر توانایی بالای سامانه‌های بومی پدافند هوایی ایرانی ارائه کرد.
۱۵ خرداد؛ سریع ترین سامانه پدافندی ایران
سامانه ۱۵ خرداد می تواند به صورت همزمان با ۶ هدف پرنده درگیر شود و آن ها را منهدم کند. «۱۵ خرداد» که در نوع خود یکی از سریع‌ترین سامانه‌های پدافندی از نظر عملیاتی محسوب می‌شود می‌تواند در کمتر از 5دقیقه برای عملیات آماده شود و به طور همزمان تعداد ۶ هدف را شناسایی و ردگیری کند و علیه آن ها عملیات شلیک و انهدام را انجام دهد. این سامانه کاملاً بومی می‌تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپادهای مهاجم را در برد ۱۵۰ کیلومتر شناسایی و تا برد ۱۲۰ کیلومتر ردگیری کند و توانایی شناسایی اهداف پنهان‌کار در برد ۸۵ کیلومتر و درگیری و انهدام آن‌ها را در برد ۴۵ کیلومتری دارد. ۱۵ خرداد که از قدرت بالایی در سطوح کنترل، هدایت عملیات و تحرک‌پذیری برخوردار است، در برد عملیاتی بالا و ناحیه کشندگی گسترده (با اهدافی که در محدوده ارتفاع ۱۵۰ کیلومتر تا ۲۷ کیلومتر و در برد ۷کیلومتر تا ۷۵ کیلومتر قرار دارند) می‌تواند درگیر شود. امکان درگیری موثربا اهداف هوایی با قابلیت‌های آفندی بالا مانند هواپیماهای شناسایی، بمب افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی از دیگر قابلیت‌های سامانه پدافندهوایی ۱۵ خرداد هستند. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ۱۸ خرداد سال ۱۳۹۸ از جدیدترین سامانه پدافندهوایی کشور تحت عنوان ۱۵ خرداد رونمایی کرد و آن را در اختیار یگان‌های عملیاتی نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار داد.
کشف اهداف از 380کیلومتر در قبل انقلاب تا 3 هزار کیلومتر امروز
آن چه از پدافند هوایی پیش از انقلاب وجود داشت تمام ساخت غربی ها بود و با آن تجهیزات می توانستیم کشف‌هایی در حدود ۳۸۰ کیلومتر داشته باشیم اما امروز ما در حال رونمایی از پروژه‌هایی هستیم که برابر تعاریف اسمی فنی تا ۳ هزار کیلومتر قابلیت مراقبت و کشف اهداف را دارند و با رادارهایی کار می‌کنیم که تا ۸۰۰ کیلومتر را به راحتی رصد می‌کنند ضمن این که تعداد سکوهای راداری که پیش از انقلاب داشتیم، امروز تا حدود ۴۰۰ برابر افزایش یافته است.
سامانه مجید آخرین تیر ترکش پدافند هوایی
سامانه سلاح پدافند هوایی مجید یکی از جدیدترین سامانه‌های تولید شده توسط صنعت دفاعی کشورمان است که در حقیقت یک سامانه سلاح زمین به هوا با برد و ارتفاع کوتاه است و کاربرد آن در آخرین لایه دفاع هوایی مناطق تحت حفاظت است. مجید می‌تواند به صورت همزمان با ۴ هدف اعم از انواع پهپادها، موشک‌های کروز، بالگردها و دیگر اهداف با قابلیت مانور کم درگیر شود و به سمت آن ها موشک شلیک کند.
رضوان ، 9دی و طبس مکمل سامانه های پدافندی
سامانه موشکی رضوان نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یکی از دستاوردهای بومی این نیروست که برای نخستین بار در رزمایش ۳۱ شهریور سال 1401نیروهای مسلح رونمایی شد. سامانه رضوان یک سامانه موشکی بالستیک سوخت مایع و تک مرحله ای است. برد این موشک هزارو 400 کیلومتر بوده و سر جنگی آن نیز از نوع جداشونده شدید الانفجار است.
سامانه پدافند موشکی ۹ دی جدیدترین دستاورد نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که در ارتقای بازدارندگی کشورمان نقش مهمی دارد. با توجه به ابعاد و شکل این سامانه می‌توان آن را از خانواده سامانه سوم خرداد دانست که سامانه‌های رعد و طبس نیز در این پلتفرم ساخته و رونمایی شده بودند. سامانه میان‌بُرد ۹ دی از ترکیب موشک‌های ۹ دی و پرتابگر سامانه سوم خرداد ساخته شده است. طبق اعلام مسئولان هوافضای سپاه این سامانه وظیفه نابودکردن اهدافی همچون انواع جنگنده، بالگرد، پهپاد، موشک کروز و بمب‌های سقوط آزاد را برعهده دارد. آن چه در این سامانه اهمیت دارد، استفاده از موشک‌های جدیدی با نام ۹ دی است که نخستین بار در نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ساله انقلاب اسلامی در حوزه دفاعی به نمایش درآمد. سامانه تاکتیکی ۹ دی ویژگی‌های تاکتیکی بسیاری دارد؛ یکی از ویژگی‌ها وجود یک جست و جوگر الکترواپتیکی از نوع تصویرساز حرارتی روی هر خودروی حامل این سامانه است.
سامانه طبس یکی از دستاوردهای پدافند هوایی است که به صورت کاملا بومی در صنایع دفاعی کشورمان تولید شده است. سامانه پدافند موشکی طبس یکی از سامانه‌های پدافندی کشورمان است که در جهاد خودکفایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخته شد. این سامانه را می‌توان برادر سامانه مشهور سوم خرداد و رعد دانست که ویژگی‌های مشابهی با آن‌ها دارد اما کارشناسان معتقد هستند که طبس برای انهدام اهدافش از موشک‌های ارزان‌تری استفاده می‌کند. طبس از موشک‌های طائر 2 C استفاده می‌کند، برد این موشک‌ها در محدوده ۷۵ تا ۹۰ کیلومتری اعلام شده است که می‌توانند تا ارتفاع ۲۵ کیلومتری اهداف متجاوز را منهدم کنند. رادار این سامانه پدافندی نیز از انواع آرایه فازی است که از بیش از هزار و ۷۰۰ المان بهره میبرد. البته مهم‌ترین ویژگی سامانه طبس را باید مقاومت در برابر جنگ الکترونیک دشمن دانست. این سامانه پدافندی ویژگی‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از قابلیت دریافت اطلاعات اهداف و نحوه مقابله با آن‌ها تحت شبکه فرماندهی، انجام عملیات‌های پایش آسمان کشور با هزینه کم، توان کشف اهداف از فاصله ۱۲۰ کیلومتری و توانایی مقابله با جمینگ‌های نویزی، فریب و اخلال. مقابله با هواپیماهای تاکتیکی و استراتژیک، مقابله با بالگردها، مقابله با پهپادها و قابلیت کار در شرایط جنگ الکترونیکی ازجمله مأموریت‌های طبس است.
جدیدترین سامانه پدافند موشکی ایران کابوس آمریکا و اسرائیل
اما سامانه پدافند هوایی موشکی صیاد تاکتیکی(شهید آرمان) یکی از جدیدترین های پدافند هوایی کشور است. این سامانه به عنوان یکی از جدیدترین طراحی های صورت گرفته در صنایع هوافضای وزارت دفاع و با مشارکت نیروی پدافند هوایی ارتش، دارای چندین ویژگی جدید است که آن را به گزینه اصلی جایگزینی سامانه‌های فعلی عرصه دفاع هوایی کشور تبدیل می‌کند. سامانه صیاد تاکتیکی برای اولین بار در رژه روز ارتش در فروردین سال ۱۴۰۱ مشاهده شد. ساختار کلی آن شامل سه پرتابگر موشک از خانواده صیاد۲ و ۳ بود که نشان می داد با قراردادن رادار و پرتابگرهای موشک روی یک خودرو، در جهت فشرده و چابک سازی حداکثری سامانه گام برداشته شده است. به واسطه قابلیت پرتاب عمودی، سرعت واکنش سامانه در مواجهه با تهدیدات به علت زاویه سمتی حمله دشمن افت نمی‌کند و همچنین سامانه می‌تواند همزمان موشک‌هایی را به چند سمت بدون نیاز به تغییری در سمت پرتابگر شلیک کند.
صیاد تاکتیکی به طور کلی سامانه ای عمل کننده در بُرد متوسط و ارتفاع بالاست که در کمترین تعداد اجزا شامل یک خودروی حامل رادار و سه پرتابگر عمودی موشک (تلار) است. موشک‌های این سامانه می‌توانند از ۷۵ تا ۱۲۰ کیلومتر را پوشش دهند که به گفته مسئولان، این بُرد درگیری تا ۱۵۰ کیلومتر هم قابل ارتقاست. تلار مورد اشاره روی یک خودروی کِشنده با قابلیت خارج از جاده (آفرود) بالا مستقر شده است تا امکان جابه جایی سامانه را در محیط های عملیاتی بهتر فراهم کند. در کنار این جزء اصلی سامانه، پرتابگرهای متحرک بدون رادار اما حامل ۶ موشک عمودپرتاب قابل اتصال به سامانه هستند.
سامانه پدافندی آذرخش ، سامانه‌ای چریکی و غیرفعال
سامانه پدافندی آذرخش یک سامانه چریکی به صورت غیرفعال است که با بهره گیری از رادار هم شب و هم روز می‌تواند علیه اهداف کم ارتفاع یا ارتفاع کم که عرض کردیم، اثربخش‌ترین پدافند را داشته باشد. اگر سامانه‌های ما فعال یا روشن باشند، دشمن به راحتی این‌ها را شناسایی می‌کند و مکانش را تشخیص می‌دهد و قبل از هر گونه اقدامی در واقع علیه این‌ها تهاجم می‌کند و آن ها را از کار می‌اندازد یا حمله می‌کند، اما یکی از راه‌های اصلی پدافند غیر عامل هم در حقیقت همین است که به صورت غیرفعال یا خاموش این تسلیحات به کارگیری شوند و در موقعی که رادارهای ما آلارم می‌دهند که تجهیزات دشمن وارد منطقه شدند، این‌ها بعد از آلارم دادن روشن می‌شوند و کار خودشان را انجام می‌دهند و هدف را مورد اصابت قرار می‌دهند. این یکی از بهترین ویژگی‌هایی است که بعضی از سلاح‌هایی که این خاصیت را نداشته باشند قطعا مورد تهاجم دشمن قرار می‌گیرند.
فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش: اول منطقه در پدافند هوایی هستیم
سال گذشته امیر علیرضا صباحی فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش در نشست خبری، با بیان این که بعد از تشکیل نیروی هوایی توانستیم به دستاوردهای شگرفی دست پیدا کنیم، تصریح کرد: از لحاظ تجهیزات در لبه فناوری جهان هستیم و امروز در منطقه مقام اول در حوزه پدافند هوایی را در اختیار داریم. وی پدافند را خط مقدم مقابله با دشمن دانست و ادامه داد: پدافند هوایی به قدرتی رسیده است که هیچ گونه نیازی به کشورهای دیگر ندارد.
سال گذشته امیر سرتیپ ثقفی فر معاون طرح و برنامه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا نیز حرف جالبی زد و گفت: ما می توانیم با روش های خودمان ریزپرنده‌ای را که مزاحم آسمان‌مان می‌شود، زحمتش را کم کنیم یعنی یک کروز ۹۰۰ هزار دلاری را با ۱۰ دلار بزنیم.
به نظر می رسد کاری که این روزها ایران با رژیم صهیونیستی در نبرد پدافندها می کند، در همین چارچوب باشد یعنی حمله با انواع موشک ها و پهپادهای ارزان قیمت که رژیم را مجبور به یک دفاع میلیارد دلاری کرد و با وجود این نتوانست پوشش کامل بدهد و یک حمله گران قیمت که با دفاع ارزان ایران خنثی و باعث شرمندگی ارتش پر ادعا و کودک کش اسرائیل شد. این روزها نبردهای ایران و اسرائیل افزایش داشته و در حوزه های سایبری و رسانه ای نیز علاوه بر نظامی جریان دارد اما ظاهرا نبرد پدافندها را تا امروز ایران برده است.
2323