«مهاجران»، آقای پتیبُل و چند قصه دیگر؛ آهنگسازی که رد پایش پاک نمی‌شود
دریافت
1 MB
خبرگزاری مهر-گروه هنر؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته یم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در صدو پنجاه و یکمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ یکی از مهم‌ترین و خاطره انگیزترین انیمیشن های دهه شصت و هفتاد رسانه ملی رفتیم که در آن روزگار با نام سریال «مهاجران» به مخاطبان و بینندگان معرفی شد؛ کارتونی با شخصیت های جالب توجه که هریک از آنها در همان روزگار باعث شدند تا هرکدام از ما در زندگی واقعی، از آنها ما به ازایی بسازیم و با این مشابه سازی لحظاتی را به شوخی و خنده بگذرانیم. کارتونی که موسیقی تیتراژش بازنمایی روزگاری است که از اسباب بازی های مجازی این سال ها خبری نبود و تنها دلخوشی کودکان و نوجوانانش همین کارتون هایی بود که تمام و کمال در حافظه شنیداری شان ثبت و ضبط و تبدیل به شناسه هویتی آنها شد؛ نسلی که در کم توقع ترین شرایط ممکن بهترین خاطره ها را با این موسیقی ها و تصاویر ساختند.
«مهاجران» که نام اصلی آن «لوسی رنگین کمان جنوب» بود، یک مجموعه تلویزیونی «انیمه» پنجاه قسمتی ژاپنی بر اساس رمان «رنگین کمان جنوبی» به نویسندگی فیلیس پیدینگتون استرالیایی است که پخش آن در اوایل دهه شصت آغاز شد.
این انیمیشن اولین بار در ایران بین سال های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲ با عنوان «مهاجران» نمایش داده شد. البته «مهاجران» محصول استودیوی ژاپنی نیپون انیمیشن بود. استودیویی که نقش مهمی در تحول دنیای انیمیشن‌سازی و تکامل این صنعت داشت. هایائو میازاکی که اکنون محبوبترین انیمیشن‌ساز دنیاست یکی از بنیانگذاران این استودیو بود. هیروشی سایتو کارگردان و آکیرا میازاکی هم نویسنده فیلمنامه انیمیشن «مهاجران» بودند.
داستان «مهاجران» درباره دختر نونهالی به نام لوسی است که خانواده‌اش تصمیم می‌گیرند از انگلستان به کشور استرالیا مهاجرت کنند، آنها در حین مهاجرت با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. البته این سفر هیجاناتی را هم به همراه دارد و آنها در استرالیا در شهر آدلاید زندگی جدیدی را شروع می‌کنند. لوسی و خواهرش کِیت از این که تجربیات جدیدی به دست می‌آورند، لذت می‌برند. آنها با اشخاص جدیدی از جمله شخصیت معروف آقای پتیبل و آن سگ معروفش آشنا می‌شوند، حیوانات جدیدی پیدا و ماجراهایی را دنبال می‌کنند.
البته ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که فارغ از آن چه از این مجموعه های انیمه در حوزه موسیقی تیتراژش به یادمان ماند، دوبله های کم نظیر کارتون هم نقش بسیار ارزشمندی در خاطره سازی آن ایفا کرده اند. صداهایی که الحق و الانصاف یکی از نمادهای مکمل ثبت ملودی هایی است که از انیمه ها به یادگار مانده و حیف است حالا که رجعتی به کارتون «مهاجران» داریم از گویندگان این مجموعه از جمله صادق ماهرو، ناهید امیریان، فریبا شاهین مقدم، اکبر منانی، بدری نوراللهی، مینو غزنوی، مهوش افشاری، ظفر گرایی، عباس سعیدی، مهدی آژیر، منوچهر والی زاده، سیمین سرکوب، کنعان کیانی، محمد عبادی، پری هاشمی، عزت الله مقبلی، مهین بزرگی یادی نکنیم که برای صداپیشگی چه برای این مجموعه و چه دیگر آثاری از این دست سنگ تمام گذاشتند.
اما طبیعتا یکی از مهم ترین مولفه هایی که موجب ماندگاری انیمه «مهاجران» در بین مخاطبان شد، طبیعتا موسیقی تیتراژ ایرانی آن بود که با تیتراژ نسخه اصلی تفاوت داشت. مسیری که به واسطه خلاقیت و ملودی سازی هنرمندی به نام کویجی ساکاتا که در کارنامه کاری خود انبوهی از موسیقی ها و ملودی های خاطره سازی را ضبط و ثبت کرده توانست برگ برنده این انیمیشن باشد و آن را تبدیل به یک بسته تاریخی خاطره انگیز برای ما کند.
همان طور که پیش‌تر هم درباره این هنرمند توضیح داده شده بود آنچه آهنگساز این سریال ماندگار برای موسیقی متن و به ویژه موسیقی تیتراژ آن به کار گرفت، ساخت و پردازش ملودی‌هایی بود که به طور مستقیم با احساسات انسانی سروکار دارد. شرایطی بسیار مهم در آهنگسازی ملودرام‌هایی در رسته «اوشین» که چندان کار آسانی هم نیست و باید به شکلی هدایت شوند که بتواند در جای جای سریال گوش مخاطب را به سمت خود جلب کند. درست در جایی که شاید نتوان بخشی از احساسات را با تصویر بیان کرد این موسیقی است که می‌تواند برای تهییج عاطفی مخاطب به کمک دست اندرکاران اثر بیاید.
چارچوبی که اساساً در انواع و اقسام ارائه‌های موسیقایی می‌توان آن را جست‌وجو کرد، اما آنچه مهم است خلاقیت، تکنیک و طراحی است که یک آهنگساز برای چنین مقولاتی در نظر می‌گیرد و می‌بایست در برگیرنده ابعاد مختلف و عمیقی باشد و هم در فضاسازی و هم در بیان احساسات مورد نظر، نقش مهمی را ایفا می‌کند. فرآیندی که در برخی موارد یا آش را شور و یا بی نمکِ بی نمک می‌کند و طبیعتاً اگر این دقت در زمان بندی و خلاقیت توسط آهنگساز به خوبی طراحی و پیاده سازی شود، قطعاً ملودی مورد نظر تأثیر خارق العاده ای روی مخاطب می‌گذارد.
به هر ترتیب اگر چه موسیقی تیتراژ در نظر گرفته شده برای نسخه ایرانی انیمه «مهاجران»، نسخه اصلی موسیقی تیتراژ آن نبود اما هرچه هست فضایی را فراهم کرد که بینندگان دیگر حتی سراغ نسخه اصلی هم نروند. این ملودی توانست تبدیل به یکی از مهم ترین و بهترین موسیقی تیتراژهای به جای مانده از کارتون های دهه شصت شود. در حالی که دیگر از این خاطره سازی ها آنطور که باید و شاید خبری نیست اما رجعت دوباره به چنین آهنگ هایی می‌تواند شنونده را در این روزگار سخت وارد قطار زمانی کند که در دهه شصت تجربه های دلنشینی را برایمان رقم زد.