ترس سرمایه‌گذاران و مکانیزم ماشه، موانع اصلی اعتماد در بورس

بورس نیوز

تجربه سال ۹۹ درس تلخ اعتماد از دست رفته در بازار سرمایه؛

سجاد موحد عضو هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری مهر در گفت‌وگو با بورس‌نیوز با تأکید بر اثر روانی مکانیزم ماشه و ترس سرمایه‌گذاران، گفت: بازسازی اعتماد به بازار سرمایه تنها با شفافیت، اصلاحات ساختاری، توسعه ابزارهای مالی و تعیین تکلیف روابط بین‌الملل امکان‌پذیر است. وی هشدار داد که تجربه تلخ سال ۱۳۹۹ همچنان سایه بی‌اعتمادی را بر بازار گسترده است و سرمایه‌گذاران حتی با نقدینگی کافی، ترجیح می‌دهند در حاشیه باقی بمانند.

سجاد موحد، عضو موظف هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری مهر در گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز اظهار کرد: در این گفت‌و‌گو قصد دارم به سه محور اصلی بپردازم؛ نخست ترس سرمایه‌گذاران و نبود خریدار در بورس، دوم اثر روانی مکانیزم ماشه بر اقتصاد و در نهایت راهکار‌هایی که می‌تواند زمینه بازگشت اعتماد به بازار سرمایه را فراهم کند.

موحد در ادامه به موضوع ترس سرمایه‌گذاران و نبود خریدار در بورس اشاره کرد و گفت: در هفته‌ها و ماه‌های اخیر این موضوع به‌وضوح در رفتار بازار مشاهده شده است. بسیاری از نماد‌های بورسی با کمبود تقاضا مواجه شدند و سرمایه‌گذاران به جای ورود، ترجیح دادند نقد باقی بمانند و منتظر روشن شدن شرایط باشند.

وی افزود: این مسئله تنها ناشی از فضای سیاسی و بین‌المللی نیست، بلکه دلایل بنیادی نیز در آن نقش دارد. واقعیت این است که ترس سرمایه‌گذاران فقط از بیرون بازار نمی‌آید؛ درون بازار هم نشانه‌هایی وجود دارد که به بی‌اعتمادی دامن زده است. ضعف بنیادی برخی شرکت‌ها، گزارش‌های مالی مبهم، تأخیر در افشای اطلاعات ـ که متأسفانه در مدت اخیر افزایش یافته ـ و نبود دسترسی برابر به داده‌های کلیدی برای همه سرمایه‌گذاران، همگی عواملی هستند که تحلیل دقیق را دشوار کرده و احتیاط سرمایه‌گذاران را نسبت به گذشته بیشتر ساخته است.

 

نبود ابزار‌های پوشش ریسک و تنوع مالی، سرمایه‌گذاران را محتاط‌تر کرده است

 

موحد در ادامه به محدودیت ابزار‌های مالی در بازار سرمایه اشاره کرد و اظهار داشت: ابزار‌های پوشش ریسک در بازار ما محدودند و محصولات مالی تنوع کافی ندارند. بازار مشتقه به‌ویژه به اندازه لازم توسعه پیدا نکرده و این کمبود باعث شده سرمایه‌گذاران در برابر نوسانات آسیب‌پذیرتر باشند.

وی افزود: از سوی دیگر، نوسانات شدید قیمتی که گاهی ناشی از رفتار‌های هیجانی یا تصمیمات غیرمنتظره است، فضای سرمایه‌گذاری بلندمدت را ناایمن کرده است. به همین دلیل، ترجیح نقد ماندن برای سرمایه‌گذاران به یک استراتژی منطقی تبدیل شده است؛ نه به‌خاطر نبود نقدینگی، بلکه به دلیل بی‌اعتمادی و فقدان چشم‌انداز روشن از آینده بازار.

 

بیشتر بخوانید: مذاکرات، برجام و سناریو‌های پیش روی بازار سرمایه

 

مکانیزم ماشه بیش از آنکه اثر عملی داشته باشد، یک شوک روانی به اقتصاد است

 

سجاد موحد عضو در ادامه به موضوع مکانیزم ماشه پرداخت و گفت: این سازوکار که یکی از بند‌های توافق برجام است، در صورت فعال شدن تحریم‌های بین‌المللی را به‌صورت خودکار بازمی‌گرداند. پرسش اساسی این است که آیا مکانیزم ماشه فشار عملی جدیدی بر اقتصاد ایران وارد می‌کند یا صرفاً نقش یک شوک روانی را ایفا خواهد کرد.

وی ادامه داد: واقعیت این است که اقتصاد ایران هم‌اکنون نیز تحت فشار تحریم‌های گسترده قرار دارد و از این منظر، فعال شدن مکانیزم ماشه الزاماً تحریم عملی جدیدی ایجاد نمی‌کند. اما اهمیت اصلی آن در بُعد روانی است. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال منفی در بازار عمل کرده و انتظارات تورمی را تقویت کند. در چنین شرایطی، تولیدکننده، مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار همگی با فرض افزایش هزینه‌ها در آینده، رفتار خود را تغییر داده و این مسئله به چرخه‌ای از بی‌اعتمادی و احتیاط بیشتر در اقتصاد منجر می‌شود.

 

تجربه روسیه نشان می‌دهد مدیریت انتظارات می‌تواند اثرات تحریم را تعدیل کند

 

سجاد موحد عضو موظف هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری مهر در ادامه با اشاره به پیامد‌های روانی مکانیزم ماشه گفت: افزایش تقاضا برای ارز و طلا می‌تواند قیمت‌ها را بالا ببرد و در مقابل، بازار سرمایه با خروج نقدینگی و افت شاخص‌ها مواجه شود. برای درک بهتر این اثر روانی، می‌توان به تجربه روسیه در سال ۲۰۲۲ اشاره کرد؛ جایی که پس از حمله نظامی به اوکراین و اعمال تحریم‌های سنگین، بازار سهام این کشور سقوط کرد و سرمایه‌گذاران دارایی‌های خود را نقد کردند.

وی افزود: بخش بزرگی از این واکنش‌ها ناشی از تغییرات واقعی در اقتصاد روسیه نبود، بلکه بیشتر به فضای روانی و انتظارات تورمی بازمی‌گشت. دولت روسیه با اقداماتی همچون افزایش نرخ بهره، کنترل جریان سرمایه و گسترش تجارت با کشور‌هایی مانند چین، هند و ترکیه توانست بخشی از فشار‌ها را مدیریت کند. این در حالی بود که صادرات روسیه به اروپا به‌شدت کاهش یافته بود، اما در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ اقتصاد این کشور رشد مثبتی را تجربه کرد. این تجربه نشان می‌دهد که حتی در شرایط تحریمی، اگر انتظارات به‌درستی مدیریت شوند، می‌توان از بروز بحران‌های عمیق جلوگیری کرد.

 

تجربه تلخ سال ۹۹ همچنان سایه بی‌اعتمادی را بر بازار سرمایه گسترده است

 

سجاد در ادامه به راهکار‌های بازگشت اعتماد به بازار سرمایه پرداخت و گفت: اعتماد در بازار یک سرمایه است که به‌سختی به دست می‌آید و به‌راحتی از بین می‌رود؛ اما بازسازی آن غیرممکن نیست. یکی از نمونه‌های بارز از بین رفتن این اعتماد، تجربه سال ۱۳۹۹ بود. در آن مقطع با تبلیغات گسترده، ورود پرحجم سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و رشد بی‌سابقه شاخص کل، بازار سرمایه به سقف‌های تاریخی خود رسید.

وی افزود: نبود زیرساخت‌های مناسب، تصمیمات ناگهانی و عدم حمایت اصولی، روند صعودی بازار را به سقوطی شدید تبدیل کرد که زیان‌های فراوانی را به سرمایه‌گذاران تحمیل نمود. نتیجه این تجربه تلخ، خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی به بازار سرمایه بود؛ اعتمادی که حتی تا امروز نیز بازسازی آن به کندی پیش رفته و بسیاری از سرمایه‌گذاران با وجود نقدینگی کافی، همچنان ترجیح می‌دهند در حاشیه بمانند و وارد بازار نشوند.

 

بازگشت اعتماد به بازار نیازمند شفافیت، ثبات سیاست‌گذاری و تعیین تکلیف روابط بین‌الملل است

 

سجاد موحد عضو درباره راهکار‌های بازگشت اعتماد به بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز اظهار کرد: بازگشت اعتماد نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات گسترده است که باید به‌صورت همزمان پیگیری شوند. تعیین تکلیف روابط ایران با غرب و بهبود مناسبات بین‌المللی از مهم‌ترین این عوامل به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: افزایش شفافیت اطلاعاتی شرکت‌ها، افشای دقیق و به‌موقع گزارش‌ها، نظارت جدی بر معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی و توسعه ابزار‌های مالی پوشش ریسک همچون مشتقات، از اقداماتی است که می‌تواند به تقویت جایگاه بازار کمک کند. علاوه بر این، آموزش سرمایه‌گذاران و ارتقای فرهنگ سهامداری و سواد مالی، تقویت نهاد‌های واسط مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بازارگردان‌ها، از دیگر الزامات برای بازسازی اعتماد عمومی است.

موحد تأکید کرد: پس از تعیین تکلیف روابط بین‌الملل، ثبات در سیاست‌گذاری کلان اقتصادی مهم‌ترین گام برای بازگشت اعتماد خواهد بود. این ثبات، پیش‌بینی‌پذیری بازار و بهبود کیفیت گزارش‌ها و تحلیل‌ها را به همراه دارد و می‌تواند سرمایه‌گذاران را بار دیگر به بازار سهام جذب کند.

 

بازار سرمایه نیازمند صداقت، شفافیت و اصلاحات واقعی

 

موحد درباره اهمیت بازسازی اعتماد در بازار سرمایه اظهار کرد: بازار سرمایه زمانی می‌تواند نقش مؤثر خود را ایفا کند که سرمایه‌گذار احساس کند در فضایی منصفانه، شفاف و پیش‌بینی‌پذیر فعالیت می‌کند.

وی افزود: بازسازی اعتماد تنها با وعده‌های کوتاه‌مدت و اقدامات نمایشی امکان‌پذیر نیست و نیازمند صداقت، شفافیت و تعهد واقعی به اصلاحات است. همان‌طور که رابرت شیلر، اقتصاددان برجسته و برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۳ بیان کرده است، روایت‌ها محرک رویداد‌های اقتصادی هستند و انتظارات می‌توانند قدرتمندتر از واقعیت‌ها عمل کنند.

موحد در پایان با تأکید بر ضرورت اصلاحات ساختاری و ایجاد فضای مطمئن برای سرمایه‌گذاران گفت: بازار سرمایه برای ایفای نقش مؤثر خود نیازمند اعتماد پایدار سرمایه‌گذاران است و این اعتماد تنها با سیاست‌گذاری درست، شفافیت اطلاعات و اقدامات واقعی و پایدار حاصل می‌شود.

 

پایان مطلب